Yamaç’tan Vartolu Sadettin’e Celaliyim, Celalisin, Celali!

Show TV’nin ilgiyle izlenen dizisi Çukur’un son bölümünde Yamaç Koçovalı, Vartolu Sadettin’e meydan okurken şiirle seslendi. Vartolu’ya "Şelaleye düşmüştür zeytinin dalı, Celaliyim Celalisin Celali" dizeleriyle meydan okuyan Yamaç’ın okuduğu şiir Cemal Süreya’ya ait. Dizeler Cemal Süreyya’nın Kısa Türkiye Tarihi adlı şiirinden…

PEKİ CELALİSİN ŞİİRİ NE ANLAMA GELİYOR?

Show Tv kanalının fenomen dizisi Çukur’da bu akşam Vartolu ve Yamaç mezarlıkta gerçekleşen dizinin final sahnesinde Yamaç Koçovalı’nın söylediği Şelaleye düşmüştür zeytinin dalı Celaliyim Celalisin Celali sözleri merak uyandırdı.

İşte Çukur'dan Yamaç’ın söylediği Şelaleye düşmüştür zeytinin dalı Celaliyim Celalisin Celali sözlerinin sahibi Cemal Süreya şiiri tam metin.

Şelaleye
Düşmüştür
Zeytinin dalı;
Celaliyim
Celalisin
Celali.

****

Üç anayasa ortasında büyüdün:

Biri akasya
Biri gül
Biri zakkum.

****

Türkiye’nin adı,
Soyadı yasasından beri
Atatürk adından
Soyutlanamadı:

1930’lu yıllarda
Etitürkiye;

1940’lı yıllarda
Atetürkiye;

1950’li yıllarda
Uditürkiye;

1960’lı yıllarda
Ötetürkiye;

1970’li yıllarda
Atatürkiye;

1980’li yıllarda
Aditürkiye;

Mavi yolculuklar var bir de
O yunani o güzel yolculuklarda,
Hemen her zaman:
Adatürkiye.

****

O yıllarda ülkemizde
Ceşitli hükümetlerle
Yetmiş iki dilden
İkisi yasaklanmıştı:

İkincisi Türkçe.

****

Kahvede subay yok,
Bu nasıl iştir.

Cemal Süreya

Açıklaması:

Şelaleye
Düşmüştür
Zeytinin dalı;
Celaliyim
Celalisin
Celali.

Zeytin dalı, barışı temsil ediyor. Şelale artık patlamış, tutulamayan isyandır. Barış, huzur, dirlik kırılmıştır. Celalilik Anadolu’da Osmanlı iktidarına yönelik ayaklanmaları ifade ediyor. Cemal Süreya, Celali isyanlarına niçin atıf yapmaktadır? Bunun cevabı şiirinin ikinci bölümünde veriliyor:

****

Üç anayasa
ortasında büyüdün:
Biri akasya
Biri gül
Biri zakkum.

Cemal Süreya’nın Akasya dediği Anayasa 1924 tarihlidir. Gül ile kasdı da 1961 Anayasası. Zakkum ise 1982 Anayasası’nı temsil ediyor. 82 Anayasası özgürlükleri ve devrimcileri (celalîleri) kırmıştır. Cemal Süreya’nın bu şiirinin son iki dizesi ise Yemen Türküsü’ne atıf yapar: “Giden gelmiyor acep ne iştir ?”Bilindiği gibi Osmanlı askeri savaşa gidip geri dönmemiştir. Süreya’nın “kahvede subay yok” ifadesi de bu “geri dönmeme” meselesini soracak muhatap bulunamaması ile ilgilidir.

****

Kahvede subay yok,
Bu nasıl iştir.

Cemal Süreya toplumun değişme değerini kendiliğinden olana bırakmamış görünüyor. Zeytin dalı ile Celaliliği karşıtlık içinde kurguluyor. Süreya’nın kurgulamasında ortaya çıkan hata Celaliliğe yüklenen anlamdan kaynaklanıyor. Celalilik haklılaştırılıyor; çünkü, barış kalmamıştır, yaşamı sürdürme imkânı yitirilmiştir. “Çare kalmamıştır.” Cemal Süreya, zulüm ve baskının genelleştiğini vurgulayacak şekilde kurguluyor şiirini. Bu nedenle herkesi “Celali” kılacak bir dil seçiyor. Hem tekil ve hem çoğul iyelik (aitlik- sahiplik) eki kullanıyor.