Kayseri Gevher Nesibe Darüşşifası

Bu hafta 14 Mart Tıp Bayramını kutluyoruz.


Bu haftaki yazımda sizlere aslında hepimizin adını duyduğu fakat pek çoğumuzun Türk Tıp Tarihi için öneminden haberdar olmadığı bir değerden, Kayseri Gevher Nesibe Darüşşifası’ndan bahsetmek istedim.
Efsaneye göre Gevher Nesibe Sultan, orduda görevli bir komutana gönül verir. Fakat ağabeyi Selçuklu Sultanı I. Gıyasettin Keyhüsrev evlenmelerine müsaade etmez ve o komutanı savaşa gönderir. Kısa bir süre sonra komutanın şehit düştüğü haberi gelir. Bunu öğrenen Gevher Nesibe Sultan üzüntüsünden yemez içmez, ince hastalığa yakalanır. Ölüm döşeğindeyken ağabeyi Gıyaseddin Keyhüsrev ondan özür diler ve son isteğini sorar. Bunun üzerine Gevher Nesibe, kendi hastalığının bir çaresi olmadığını ama onun adına bir şifahane yaptırılırsa diğer insanların orada kendi dertlerine çare arayacağını söyler. Bu vasiyet üzerine 1204 yılında yapımına başlanan şifahane, 1206 yılında hizmete girer.


Şifahane, biri hastaların tedavi edildiği, diğeri tıp eğitimi verilen medrese olmak üzere dar bir koridorla birleşik iki ayrı bölümden oluşmaktadır. Yapının dış kısmındaki kitabede Ayet-el Kürsi olarak bilinen Bakara Suresi’nin 255. Ayeti ve altında ‘Lâ ikrâhe fi’d din’ (Dinde zorlama yoktur) lafzı yer almaktadır. Bu da din ve mezhep ayrımı gözetmeksizin tüm insanlara sağlık hizmeti verildiğinin bir göstergesi olarak değerlendirilmektedir. Ayrıca ana kapının sağ iç kısmında da bir aslan motifi göze çarpar ki aslan, kimi araştırmacılara göre Anadolu Selçuklu Devleti’ni temsil etmektedir.


İnşa edildiği devirde, İbn-i Sina’nın Kanun’u doğrultusunda tedaviler uygulanan ve ilaçlar hazırlanan hastaneyi 1648’de ziyaret eden Evliya Çelebi, ayrıca orada hastaların kederini gidermek için günde 3 vakit musikinin kullanıldığından, fasıllar yapıldığından bahsetmektedir.


Zaman içerisinde yıpranan Darüşşifa’nın ilk onarımı 1669 yılında yapılmıştır. Yapı 1950’lerde büyük bir onarım daha görmüş ve 11 Mart 1982 tarihinde “Kayseri Gevher Nesibe Tıp Tarihi Müzesi” olarak açılmıştır. Bugün “Selçuklu Uygarlığı Müzesi” adıyla ziyaretçilerini bekleyen yapı, pazartesi günleri hariç 09-17 saatleri arasında hizmet vermekte.


Zamanının ötesinde bir sağlık kurumu olan Gevher Nesibe Darüşşifası, Türk Tıbbının gelişmişliğinin canlı bir örneği olarak dimdik ayakta duruyor. İşte bu Türk Tıbbının bayrağını devralıp daha ilerilere taşımak gayesinde olan tüm sağlık çalışanlarının Tıp Bayramı kutlu olsun!