Ticari hayatın ödeme vasıtalarından olan çek, banka müşterisinin katılım fonu hesabındaki belli bir tutarı bir başkasına aktarması için bankaya yetki veren resmi evrak niteliğinde kıymetli bir evraktır. Ekonomik koşullardaki beklenmedik değişimler nedeniyle birçok esnaf ve tacirin ödeme planlarının aksadığı, ticari işlemlerin ve ilişkilerin zedelendiği malum; çek karşılığı alacaklar da karşılıksız çıkması neticesinde hukuki ihtilafları beraberinde getirmektdir.
Çek karşılığı olan alacağın tahsili için bankaya ibrazı gerekir, kanunda öngörülen süreler içerisinde bankaya ibraz edilmesi ve çek düzenleyenin hesabında borç miktarınca para olması durumunda alacak tahsil edilir. Öte yandan çek hesabında yeterli tutar bulunmaması durumunda çeke karşılıksız kaydı düşülecektir. Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankasının 31.01.2024 tarihinde yürürlüğe giren tebliğine göre süresinde ibraz edilen her çek yaprağı için bankaların ödeme yapmakla yükümlü olduğu tutar 9.270 TL olarak belirlenmiştir.
Verilere göre, 2024 yılı Ocak-Haziran döneminde bankalara ibraz anında karşılıksız çıkan, 112 bin adet çek ibraz edilmiştir. Temmuz ayında ise Takasbank Çek Takas Sistemi'ne ibraz edilip karşılıksız çıkan çek adedi bir önceki aya göre yüzde 149,9 artarak 26 bin 351 adede yükselmiş bulunmaktadır. Hal böyle iken icrai ve cezai yollara başvurmak kaçınılmazdır.
Karşılıksız çek keşide etme (düzenleme) suçu olarak bilinen suç tipi, 5941 sayılı Çek Kanunu ile “Çekte Karşılıksızdır İşlemi Yapılmasına Sebebiyet Verme Suçu” başlığıyla 5. maddede düzenlenmiştir. Düzenlemeye göre; çekte karşılıksızdır işlemi yapılmasına sebebiyet veren kişi hakkında, hamilin şikâyeti üzerine, her bir çekle ilgili olarak binbeşyüz güne kadar adli para cezasına hükmolunur. Ancak, hükmedilecek adli para cezası; çek bedelinin karşılıksız kalan miktarından az olamaz.Yargılama sırasında da resen mahkeme tarafından koruma tedbiri olarak çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağına karar verilir. Bu düzenleme uyarınca icra ceza mahkemelerine şikayette bulunarak cezai süreci başlatabilirsiniz.
Diğer yandan, çek için zamanaşımı süresi 3 yıl olarak belirlenmiştir ibraz süresinin ardından 3 yıl içinde icra takip işlemi başlatılmalıdır. Kambiyo senetlerine mahsus yol takip edilerek başlatılacak olan icrai süreçte yasal işlemlerin tamamlanması ve şartların oluşması durumunda haciz yapılarak borç tahsil edilebilecektir.
